Amigo Daniel te mando la segunda parte sobre Salceda de Caselas
(D. José Alonso Correa de Mendoza e Sotomayor, señor da casa da Peña de Oro, casou con Dona. Francisca Sarmiento de Quirós, Marquésa de Mós, e por tal casamento entrou no marquesado de este nome o liñaxe dos Correa.
D. Pelayo Antonio Correa Sarmiento de Sotomayor, Alsase y Bosu, III
Marqués de Mos.
D. Benito Fernándo Correa Sotomayor, IV marqués de Mós.
Excmo. Sr. D. Antonio Aguilar y Correa, marqués de Mós e de la Vega de Armijo, Sr. do Pegullal, deputado a cortes. Ministro de Fomento, Gobernación Etc. Casou en segundas nupcias con Dona. Zenobia Vinyala, sobriña do xeneral O´Donell.)
En San Martiño da Picoña atópase un pazo coñecido polo nome da casa Grande, que é un dos máis fermosos de Galicia. Foi fundado en 1543 baixo a xurisdición de Felipe II por Morguete Rodríguez. Consta de torres, edificio rectangular e portalón. É unha mostra do esplendor dos señores da Picoña, que xogaron un importante papel na comarca do século XV ao XIX.
Tamén é de destacar o cruceiro dunha soa peza de Ataúde, do ano 1668
Santo Tomé de Parderrubias debe su nome al color das pedras das antigas canteiras, xa que aparece en las escrituras del século XVIII con denominación de Pedrasrubias.
Situación: Queda situada en el Centro del Municipio de Salceda de Caselas.
Sitios de interese, cabe destacar, o Coto da Caldeiriña, o penedo das pombas, e o Coto das Pias…………………………………………………………………… …………….
Historia: ata a supresión dos señoríos a freguesía estivo debidida en dous Cotos, sendo o límite o río Landres, un pertencente a Marquesa de Avendaño e o outro a casa da Pedradauga, casa esta que que se conserva e pertencente a freguesía de San Xurxo de Salceda…………………………………………………………… …………
O do Val. ou Avalle coa súa escaleira suntuosa, a súa galería que ocupa a fachada sur e os seus remates e coroamentos con figuras de aguia e un sol, tamén merecen todo o aspecto artístico, orixe:
Paio Avalle y Pereira, foi dono e señor dos morgados de Fiolledo e Marrán, casou con Dona. Catalina Antonia de Puga e Churrichao, tendo por fillo a Gregorio de Avalle señor e dono dos solares de Fiolledo e Marrán, casou con súa prima Dona. Francisca de Puga, filla de D. Diego de Puga e de Dona María de Ulloa, veciños de santa María de Esposende, sobriña da citada Dona. Antonia de Puga e Churrichao, tiveron por fillo a D. Manuel José de Avalle, o cal casou con Dona Francisca Patiño,
(filla primoxénita de D. Jacinto Patiño Avalle e de Dona María Araujo, da casa de Bacai con seus agregados, que logo recaeron nos señores de Fiolledo) foron pais de Ignacio Benito Avalle, o cual casou con Dona María Antonia de Araujo; foron veciños de Salceda de Caselas; polo ano de 1794 xa eran defuntos; tiveron un fillo chamado Antonio Avalle Sarmiento, o cual levou a cabo un inquerito de fidalguía no cual declaraba entre outros Dona Dominga Antonia Gil, familiar do santo oficio, viúva, de Salceda de Caselas, asegurando que D. Manuel era o lexítimo dono e señor das casas e solares e morgados de Fiolledo e Marrán, asi como da casa da Bacaría e seus agregados na vila de Cambados, << é o desta vila de Salceda e seus achegados dos que están gozando das súas regalías>> casou con Dona Angela Cervela Novoa e Teixeira.
Tamén deben ser visitados a igrexa parroquial e o cruceiro do Cristo (ano 1655)..
(A Casa do Peso, na freguesía de Paderne era pertenza dos Vizcondes do Peso de Melgaço, antigos administradores do Morgado do Peso, senñores da Honra de Remoães (esta situada na freguesía do mesmo nome e que era xa honra é data das Inquisicións de D. Diniz), alén de señores donatarios da vila de S. Tomé de Parderrubias, no bispado de Tui.)
Dona Juana Maria Josefa Francisca da Luz Sarmiento de Sotomayor y Acuña, naceu a 14/1/1738 en Valeixe
Casou a 1/4/1775 na mesma freguesía con António de Castro Sousa e Menezes, Señor donatario da vila de S. Tomé de Parderrubias, no bispado de Tui, con xurisdición de vasalos e seu Morgado, Señor da honra de Remoães e administrador do Morgado do Peso, no termo de Melgaço, do Morgado da Gandra, na freg. de Rubiães, no termo de Paredes de Coura, Señor dos mausoleos e sepulturas vinculada de seus antepasados na capela-maior da igrexa matriz de Santa Maria da Porta, da vila de Melgaço, administrador de vínculos en Monção, etc., fillo de Bernardino José de Castro e Sousa Barreto de Menezes, Sarxento-maior de ordenanzas en Paredes de Coura, Señor de Parderrubias, administrador do Morgado do Peso, etc., e de sua muller D. Maria Antónia da Cunha e Antas Brandão Pereira, administradora do Morgado da Gandra
En San Xurxo de Salceda hai un interesante peto de ánimas que se pode atopar no núcleo urbano. Nesta parroquia existiu, ademais, a casa e morgado de Pedradauga, que pertenceu ao conde de San Román.
Pazo de Altamira:
Don Jose Ozores de Sotomayor, señor do morgado de Altamira en Salceda de Caselas
(DON JOSÉ MARIA SARMIENTO ZELAYA Y SOTOMAYOR, foi Señor dos Morgados dos Pazos de Borza, Cadabal e Bruguete, cadete nobre, alferez e tenente, alcaide de Tui.
Naceu a 16/3/1801 en Valeixe e faleceu a 4/12/1890 en Tui.
Casou con DONA PURIFICACION OZORES ABELEYRA Y GIL, filla de Don Tomás António Ozores y Gil, cadete da Escola Militar de Santiago, Señor dos Morgados dos Pazos de La Levada, en Mosende, de Tubiña, en Cambados, e outros, e de sua muller Dona Antónia Abeleyra Barrera, de Vigo; neta paterna de Don José Ozores de Sotomayor, Señor do Morgado do Pazo de Altamira, en Salceda de Caselas, e de sua muller Dona Isabel Gil Caballero; neta materna de Don Pedro Abeleyra, de Tui, e de sua muller Dona Bárbara Barrera, de Vigo)
Pra Don António Sarmiento de Sotomayor e Don Jacinto Sarmiento Troncoso non encontramos proba documental da filiación. No en tanto, tudo parece indicar ser esta a sua ascendencia.
Lamentabelmente, os libros paroquiales de Santiago de Parada aínda se encontran na casa paroquial desta freguesía. E, como se comprenderá, é manifestamente imposible uma recollida exhaustiva de elementos documentais, nun acervo que ten seu inicio nos finais do séc. XVI, nas escasas dúas horas que nos foran concedidas para consulta pelo actual párroco, Revº Don Teodomiro González Ozores, en dúas veces que alí nos desprazamos. E para un portugués residente na cidade do Porto no e moi doado!...
Nota (29) Vide do autor, Castros e Sousas, Señores de Parderrubias, da Honra de Remoães e Morgados do Peso, Porto, 1988.)
O Borraliño: Situado na parroquia de Soutelo. Fermoso e agradable lugar para pasar uns bos momentos en contacto con a natureza, tanto no propio parque como camiñando por os montes achegados.
Vexetación:
Pino (Pinus pinaster), e Carballo (Quercus robur). Entre os árbores alóctonos destacan: catalpas (Catalpa bignonioides), tilos (Tilia cordata), carballo americano (Quercus rubra) y liquidámbar (Liquidámbar styraciflua).
Cando Teña mais noticias do Concello de Salceda xa llas engadirei o escrito.
Pablo Pousa 2011
(D. José Alonso Correa de Mendoza e Sotomayor, señor da casa da Peña de Oro, casou con Dona. Francisca Sarmiento de Quirós, Marquésa de Mós, e por tal casamento entrou no marquesado de este nome o liñaxe dos Correa.
D. Pelayo Antonio Correa Sarmiento de Sotomayor, Alsase y Bosu, III
Marqués de Mos.
D. Benito Fernándo Correa Sotomayor, IV marqués de Mós.
Excmo. Sr. D. Antonio Aguilar y Correa, marqués de Mós e de la Vega de Armijo, Sr. do Pegullal, deputado a cortes. Ministro de Fomento, Gobernación Etc. Casou en segundas nupcias con Dona. Zenobia Vinyala, sobriña do xeneral O´Donell.)
En San Martiño da Picoña atópase un pazo coñecido polo nome da casa Grande, que é un dos máis fermosos de Galicia. Foi fundado en 1543 baixo a xurisdición de Felipe II por Morguete Rodríguez. Consta de torres, edificio rectangular e portalón. É unha mostra do esplendor dos señores da Picoña, que xogaron un importante papel na comarca do século XV ao XIX.
Tamén é de destacar o cruceiro dunha soa peza de Ataúde, do ano 1668
Santo Tomé de Parderrubias debe su nome al color das pedras das antigas canteiras, xa que aparece en las escrituras del século XVIII con denominación de Pedrasrubias.
Situación: Queda situada en el Centro del Municipio de Salceda de Caselas.
Sitios de interese, cabe destacar, o Coto da Caldeiriña, o penedo das pombas, e o Coto das Pias…………………………………………………………………… …………….
Historia: ata a supresión dos señoríos a freguesía estivo debidida en dous Cotos, sendo o límite o río Landres, un pertencente a Marquesa de Avendaño e o outro a casa da Pedradauga, casa esta que que se conserva e pertencente a freguesía de San Xurxo de Salceda…………………………………………………………… …………
O do Val. ou Avalle coa súa escaleira suntuosa, a súa galería que ocupa a fachada sur e os seus remates e coroamentos con figuras de aguia e un sol, tamén merecen todo o aspecto artístico, orixe:
Paio Avalle y Pereira, foi dono e señor dos morgados de Fiolledo e Marrán, casou con Dona. Catalina Antonia de Puga e Churrichao, tendo por fillo a Gregorio de Avalle señor e dono dos solares de Fiolledo e Marrán, casou con súa prima Dona. Francisca de Puga, filla de D. Diego de Puga e de Dona María de Ulloa, veciños de santa María de Esposende, sobriña da citada Dona. Antonia de Puga e Churrichao, tiveron por fillo a D. Manuel José de Avalle, o cal casou con Dona Francisca Patiño,
(filla primoxénita de D. Jacinto Patiño Avalle e de Dona María Araujo, da casa de Bacai con seus agregados, que logo recaeron nos señores de Fiolledo) foron pais de Ignacio Benito Avalle, o cual casou con Dona María Antonia de Araujo; foron veciños de Salceda de Caselas; polo ano de 1794 xa eran defuntos; tiveron un fillo chamado Antonio Avalle Sarmiento, o cual levou a cabo un inquerito de fidalguía no cual declaraba entre outros Dona Dominga Antonia Gil, familiar do santo oficio, viúva, de Salceda de Caselas, asegurando que D. Manuel era o lexítimo dono e señor das casas e solares e morgados de Fiolledo e Marrán, asi como da casa da Bacaría e seus agregados na vila de Cambados, << é o desta vila de Salceda e seus achegados dos que están gozando das súas regalías>> casou con Dona Angela Cervela Novoa e Teixeira.
Tamén deben ser visitados a igrexa parroquial e o cruceiro do Cristo (ano 1655)..
(A Casa do Peso, na freguesía de Paderne era pertenza dos Vizcondes do Peso de Melgaço, antigos administradores do Morgado do Peso, senñores da Honra de Remoães (esta situada na freguesía do mesmo nome e que era xa honra é data das Inquisicións de D. Diniz), alén de señores donatarios da vila de S. Tomé de Parderrubias, no bispado de Tui.)
Dona Juana Maria Josefa Francisca da Luz Sarmiento de Sotomayor y Acuña, naceu a 14/1/1738 en Valeixe
Casou a 1/4/1775 na mesma freguesía con António de Castro Sousa e Menezes, Señor donatario da vila de S. Tomé de Parderrubias, no bispado de Tui, con xurisdición de vasalos e seu Morgado, Señor da honra de Remoães e administrador do Morgado do Peso, no termo de Melgaço, do Morgado da Gandra, na freg. de Rubiães, no termo de Paredes de Coura, Señor dos mausoleos e sepulturas vinculada de seus antepasados na capela-maior da igrexa matriz de Santa Maria da Porta, da vila de Melgaço, administrador de vínculos en Monção, etc., fillo de Bernardino José de Castro e Sousa Barreto de Menezes, Sarxento-maior de ordenanzas en Paredes de Coura, Señor de Parderrubias, administrador do Morgado do Peso, etc., e de sua muller D. Maria Antónia da Cunha e Antas Brandão Pereira, administradora do Morgado da Gandra
En San Xurxo de Salceda hai un interesante peto de ánimas que se pode atopar no núcleo urbano. Nesta parroquia existiu, ademais, a casa e morgado de Pedradauga, que pertenceu ao conde de San Román.
Pazo de Altamira:
Don Jose Ozores de Sotomayor, señor do morgado de Altamira en Salceda de Caselas
(DON JOSÉ MARIA SARMIENTO ZELAYA Y SOTOMAYOR, foi Señor dos Morgados dos Pazos de Borza, Cadabal e Bruguete, cadete nobre, alferez e tenente, alcaide de Tui.
Naceu a 16/3/1801 en Valeixe e faleceu a 4/12/1890 en Tui.
Casou con DONA PURIFICACION OZORES ABELEYRA Y GIL, filla de Don Tomás António Ozores y Gil, cadete da Escola Militar de Santiago, Señor dos Morgados dos Pazos de La Levada, en Mosende, de Tubiña, en Cambados, e outros, e de sua muller Dona Antónia Abeleyra Barrera, de Vigo; neta paterna de Don José Ozores de Sotomayor, Señor do Morgado do Pazo de Altamira, en Salceda de Caselas, e de sua muller Dona Isabel Gil Caballero; neta materna de Don Pedro Abeleyra, de Tui, e de sua muller Dona Bárbara Barrera, de Vigo)
Pra Don António Sarmiento de Sotomayor e Don Jacinto Sarmiento Troncoso non encontramos proba documental da filiación. No en tanto, tudo parece indicar ser esta a sua ascendencia.
Lamentabelmente, os libros paroquiales de Santiago de Parada aínda se encontran na casa paroquial desta freguesía. E, como se comprenderá, é manifestamente imposible uma recollida exhaustiva de elementos documentais, nun acervo que ten seu inicio nos finais do séc. XVI, nas escasas dúas horas que nos foran concedidas para consulta pelo actual párroco, Revº Don Teodomiro González Ozores, en dúas veces que alí nos desprazamos. E para un portugués residente na cidade do Porto no e moi doado!...
Nota (29) Vide do autor, Castros e Sousas, Señores de Parderrubias, da Honra de Remoães e Morgados do Peso, Porto, 1988.)
O Borraliño: Situado na parroquia de Soutelo. Fermoso e agradable lugar para pasar uns bos momentos en contacto con a natureza, tanto no propio parque como camiñando por os montes achegados.
Vexetación:
Pino (Pinus pinaster), e Carballo (Quercus robur). Entre os árbores alóctonos destacan: catalpas (Catalpa bignonioides), tilos (Tilia cordata), carballo americano (Quercus rubra) y liquidámbar (Liquidámbar styraciflua).
Cando Teña mais noticias do Concello de Salceda xa llas engadirei o escrito.
Pablo Pousa 2011
